ردپای اکولوژیکی
ردپای اکولوژیکی ابزاری برای اندازهگیری تقاضای بشر از اکوسیستم و مقایسه این تقاضا با ظرفیت اکولوژیکی زمین برای بازتولید منابع است. همچنین، به صورت شاخصی برای اندازهگیری مقدار زمین و مناطق دریایی مورد نیاز برای بازتولید منابعی که توسط مردم مصرف شده و جذب ضایعات ناشی از آن نیز تعریف میشود. بنابراین، در ردپای اکولوژیکی، و یا به اصطلاح EF، کل فضای مورد نیاز انسانها برای برای کشاورزی، تولید چوب، ماهیگیری و غیره با فضای مورد نیاز برای جذب دیاکسید کربن آزاد شده از سوختهای فسیلی ترکیب میگردد .
در محاسبه شاخص ردپای اکولوژیک از سادهسازیهایی استفاده شده است. از جمله اینکه این فرضیه مبتنی بر پایدار بودن روشهای فعلی بهرهبرداری است. طبقهبندی سادهای از بهرهوری اکولوژیکی در نظر گرفته شده که موجب تمایز بین طبقههای اکوسیستمی میشود. و اینکه در محاسبه آن تنها خدمات اساسی طبیعت در نظر گرفته شده و سایر عملکرد طبیعی در آن لحاظ نشدهاند .
مفهوم ردپاي بوم شناختي بر 3 فرض استوار است:
1- ميزان مصرف، غذا، مسكن، حمل و نقل، كالا و خدمات از سوي جمعيت قابل سنجش است.
2- مقدار مصرف جمعيت، قابل تبديل به زمين هم ارزي است كه براي توليد كالاهـاي مصـرفي، خدمات و حمل و نقل به كار ميرود.
3- ردپاي بوم شناختي جمعيت برابر است با مقدار زمين مـورد اسـتفاده بـراي توليـد مناسـب كالاهاي مصرف شده توسط جمعيت .
بنا بر 3 فرض بالا، محاسبات برآورد ردپاي اکولوژیکی چنين است كـه ابتـدا مصـرف اقلام عمده (انرژي، غذا، آب و…) از طريق تقسيم كل مصرف بر تعداد جمعيت برآورده ميشـود. سپس سرانه زمينهاي تخصيص داده شده جهت توليد هركدام از اين اقلام مصـرفي، مشـخص ميگردد. در نهایت، مقدار سالانه مصرف كالا و خـدمات از ميانگين كـل سـرانه ردپـاي اکولوژیکی كـل منـاطق اكوسيستم تخصيص داده براي هر فرد، بدست میآید (رضی، 1394). بنابراین، برای هر یک از کاربریهای اراضی رد پای تولید، ردپای واردات، ردپای صادرات و ردپای مصرف محاسبه شده و مجموع آنها برابر با رد پای هر کشور خواهد بود. به طور مثال، رد پای مصرف به صورت زیر محاسبه میگردد .
رد پای مصرف= ردپای تولید + ردپای واردات – رد پای صادرات یا ضایعات
نزدیک به دو دهه از زمانی که ویلیام ریس و ماتیس وکرناگل[1] مفهوم ردپای اکولوژیک را به عنوان ابزاری برای به تصویر کشیدن اثرات بشر بر روی محیط و منابع طبیعی معرفی کردند، میگذرد. مفهوم ردپای اکولوژیک، با تأکید بر محدودیت سرمایهها و منابع زمینی، به عنوان چارچوبی برای ارزیابی اثرات و برنامهریزی پایدار رواج یافت. امروزه، شاخص رد پای اکولوژیکی در بسیاری از کشورهای جهان در سطح ملی و محلی استفاده میشود. این شاخص روش یکپارچه مصرف منابع طبیعی و جذب ضایعات بوده و به روشنی نشان میدهد که در کدام ناحیه، بر منابع طبیعی فشار وارد میشود. براساس روش ابداعی وکرناگل و ریس، محاسبات ردپای اکولوژیکی مراحل اصلی زیر را شامل میشود:
1- برآورد سرانه مصرف سالانه مواد مصرفی اصلی، براساس مجموع دادههای منطقهای و تقسیم مصرف کل به میزان جمعیت
2- برآورد زمین اختصاص داده شده به هر نفر، برای تولید هر مورد مصرفی، از راه تقسیم متوسط مصرف سالانه هر مورد بر متوسط سالانه تولید یا بازده زمین
3- محاسبه متوسط کل ردپای اکولوژیک هر نفر از طریق جمع زدن تمامی مناطق اکوسیستم که به هر نفر اختصاص یافته است
4- بدست آوردن ردپای اکولوژیک برای جمعیت منطقه برنامهریزی شده با محاسبه حاصل ضرب متوسط ردپای اکولوژیک هر نفر در اندازه جمعیت.
دیدگاه خود را بنویسید